‘La Marseillaise’, een vrouw uit Marseille, of toch niet – Wim van der Vliet
Wie van onze vereniging is nog nooit in Parijs ge weest? Ik denk dat de meesten van ons daar wel eens een bezoekje gebracht hebben. Al wandelend over de Avenue des Champs Élysées, kom je al gauw bij de Arc de Triomphe, een bouwwerk van 50 meter hoog en 45 meter breed.
Afb. 1. De Arc de Triomphe in een wat sombere setting.
Afb. 1a. Dezelfde triomfboog, maar nu als decor voor de viering
van de 20 jarige wapenstilstandvan 11 nov. 1918.
Op het plein Place Charles de Gaulle is het ver keer indrukwekkend. Vroeger, tot 13 november 1970, heette het Place de l’Étoile. Een aantal boulevards komen op dit verkeersknooppunt uit. Dit alles werd door baron Haussmann ontworpen en werd in 1854 voltooid.
Afb. 2. Baron Georges Haussmann, de ontwerper van
het stratenplan van de boulevards van Parijs
Als we dan toch hier staan moet u eens letten op de kunstwerken, die op de vier hoeken van de triomfpoort staan. Maar nu eerst de geschiedenis van de bouw. Na de overwinning in Austerlitz gaf Napoleon in januari 1806 opdracht voor de bouw van een triomfpoort. Architect Jean-François Chalgrin (1793-1811) kreeg deze opdracht. Echter, in 1811, werden de werkzaamheden stilgelegd toen de poort amper 10 meter hoog was. De directe aanleiding hiervan was het overlijden van Chalgrin. Daarbij kwam dat de nederlagen, die Napoleon daarna leed, ook geen stimulans vormden om zo’n poort te bouwen. De bouw heeft dus jaren stil gelegen totdat Louis Philippe, de Burgerkoning, in 1823 opdracht gaf de triomfpoort alsnog af te bouwen. Uiteindelijk werd het gebouw in 1836 opgeleverd, 15 jaar na de dood van Napoleon. In de doorgang, die 22 meter lang is, bevindt zich, sinds 1920 het graf van de Onbekende Soldaat.
Behalve de plaatsnamen van de door Napoleon gewonnen veldslagen en de namen van de 558 generaals, treft men op de wanden aan de buitenkant taferelen aan, uit de Franse geschie denis.
De taferelen
Ze zijn ontworpen door een aantal beken de kunstenaars te weten Rude, Antoine Étex, Jean-Pierre Cortet, James Pradier en Philippe Joseph Henri Lemaire.
Eén van de taferelen – en daar wil ik het nu verder over hebben – is gemaakt door François Rude. Hij werd geboren op 4 januari 1784 in Dijon en overleed op 3 november 1855 in Parijs.
Afb. 3. Het bas-relief ‘De Marseillaise’
Afb. 3a. Een detail van de hoofdfiguur.
Hij maakte een ‘bas-reliëf’, uitgevoerd in kalksteen dat zich bevindt aan de westkant van de triomfboog aan de rechter voet, dus aan de kant van de Avenue des Champs Élysées. Het is een allegorie voorstellende ‘Le Départ des volontaires de 1792’ of te wel het vertrek van de vrijwilligers (om mee te strijden in de slag van Valmy) in 1792. In de volksmond ‘La Marseillaise’ genoemd. Het herdenkt de slag om Valmy. De Fransen verdedigden de Republiek met succes tegen de aanval van het Oostenrijks-Pruisische leger, dat er de monarchie weer wilde vestigen. Hierna kon de Revolutie in Frankrijk doorgaan.
Dit kunstwerk is uitgevoerd in de stijl van de romantische beeldhouwkunst. Het is 12,8 meter hoog en 8 meter breed. Rude maakte in totaal drie ontwerpen voor dit tafereel. De tweede versie dateert uit 1833. Wat we nu kunnen zien is de derde versie uit 1836. De prominente figuur op de voorstelling is de vrouw van Rude. Zij was kunstschilderes Sophie Frémiet en heeft voor Rude geposeerd.
De postzegels
Op de bijgaande postzegels, uitgegeven in 1943, prijkt haar expressieve gezicht. De zegels zijn voorzien van de tekst ‘Un seul But la Victoire’ of te wel ‘Eén enkel doel: De overwinning’. De zegels zoals die voorkomen in de Yvert-catalogus voor de koloniën, zijn de volgende met een verklarende tekst:
- Algerije Yv. nr. 198 Pour la victoire
- Marokko Yv. nr. 223 La Marseillaise
- Tunesië Yv. nr. 244 Marseillaise, de Rude
Dank zij de toevoeging in de catalogus bij de zegel van Tunesië viel bij mij het kwartje en werd duidelijk waar de afbeelding aan ontleend is. Op de drie koloniale zegels komt zij dus voor, zij het in een verkleinde vorm.
Afb. 4, 5 en 6. De zegels van resp. Algerije Yv. 198, Marokko Yv. 223 en Tunesië Yv. 244.
Het ontwerp van de zegels is wel een heel gemakkelijke opgave geweest. In 1918 verscheen in Frankrijk een serie met forse toeslagen. Zij kwamen ten gunste van de wezen van de Eerste Wereldoorlog. Op Yv. nr, 154 en 155 staat de be langrijkste figuur van het ‘bas-reliëf’.
Afb. 7. Een detail van het oorspronkelijke ontwerp voor de zegels van de drie koloniën, op een Franse zegel Yv. 315 uit het jaar 1936. Iets duidelijker dan de oorspronkelijke zegels Yv. 154 en 155 uit 1918. Deze laatste zegel werd uitgegeven n.a.v. de honderdste sterfdag van Claude Rouget de Lisle. Hij is de dichter van het huidige volkslied van Frankrijk “de Marseillaise”.
Tot slot
De tekst ‘Un seul but La victoire’ is ook nog gebruikt door generaal Henri Giraud als titel voor zijn boek betreffende zijn belevenissen in Algerije van 1942 tot 1944. Dit boek verscheen pas in 1949 bij uitgeverij Julliard en is nog steeds te koop.
Generaal Giraud was de bevelhebber van de Vrije Fransen en tegenpool van De Gaulle.
Giraud werd ontslagen door generaal de Gaulle nog tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen:
- Diverse Wikipedia sites,
- Smarthistory.
- Maandblad Filatelie aug. 2018, pag. 434
- Stampworld